Sau chuyến đi giao lưu Thanh niên Việt-Trung

Cách đây hơn ba năm (08/2010), mình và mấy anh chị đồng nghiệp, sinh viên đại diện (được cấp trên đề cử vì lúc đó mình là cán bộ ...) cho thanh niên Đại học Đà Nẵng trong tổng số 3.000 thanh niên cả nước tham gia Đại hội Liên hoan Thanh niên Việt Nam -Trung Quốc tại tỉnh Quảng Tây, chuyến đi này kéo dài gần mười ngày. Quả thật, với mình, đây là chuyến đi xuất ngoại lần đầu, một trải nghiệm thú vị nhưng cũng để lại nhiều suy ngẫm.

Cảm nhận đầu tiên là sự đón tiếp khá chu toàn, tận tình, được lên kế hoạch bài bản từ khâu di chuyển, ăn ngủ, đội ngũ hướng dẫn viên, tình nguyện viên cho đến lịch trình các điểm tham quan, các hoạt động giao lưu văn hóa giữa thanh niên hai nước. Mình còn nhớ lần du thuyền ngắm cảnh rất đẹp, thơ mộng dọc con sông Trường Giang, cuối hành trình cả đoàn cập bến lên thăm một khu phố cổ (chẳng nhớ tên chi) và mua rất nhiều quà lưu niệm, đặc biệt là kẹo, rượu và trà xanh. Nhớ lần bắt Taxi bình dân cùng với mấy đồng nghiệp đi mua sắm ban đêm, đa chủng loại hàng hóa thượng vàng hạ cám được bày bán ở không gian vỉa hè ngay chốn đô thị nhộn nhịp, nhưng vào ban ngày những quầy hàng này không thấy đâu nữa. Có lẽ người dân muốn tăng ca sản xuất, kinh doanh kiếm thêm thu nhập.

Mình thấy có hai sự khác biệt rõ nét và đáng học hỏi ở nước bạn, dù chúng không xa lạ ở các nước tân tiến lắm. Hệ thống giao thông dường như được đầu tư chủ yếu cho tàu điện ngầm và xe buýt, còn xe cá nhân đa số gồm ô-tô và xe điện, thấy rất ít xe máy, bởi vậy, đường xá rộng rãi, ít khói bụi (đoàn VN gần như lưu lại ở các thành phố). Và quy hoạch đô thị với nhiều nhà cao tầng, nhà chung cư, chứ không thấy nhà phân lô 70-100 mét vuông quá phổ biến ở nước mình. Sống trong khu chung cư, một khu vực mang tính cộng đồng rất lớn, xem ra phù hợp với cảnh đất chật người đông.

Tuy vậy, sau chuyến đi, mình nghĩ còn có điều chưa tường tận, chưa rõ. Chẳng hạn như tại sao gọi là Liên hoan Thanh niên Việt Nam - Trung Quốc, nghĩa là giao lưu văn hóa giữa thanh niên hai nước mà bên mình chỉ đến tỉnh Quảng Tây. Nói cho đúng là các hoạt động đều diễn ra tại một vài thành phố thuộc một tỉnh của Trung Quốc, sao mình không chia ra nhiều đoàn đến các tỉnh thành khác. Thêm nữa, đã là giao lưu thì phải có qua có lại, nhưng thanh niên Trung Quốc sao chưa thấy qua nước mình Đại hội Hữu nghị (Hy vọng trong tương lai sẽ có :)).

Rồi còn nhiều vấn đề khác như chủ quyền lãnh thổ, hội nhập và thương mại hai nước cũng không được đưa ra bàn luận, tọa đàm. Thanh niên là chủ tương lai của mỗi nước, điều này đương nhiên đáng ra phải được đề cập quá chứ.

Comments bài phỏng vấn ông Bùi Kiến Thành (Link gốc tìm không ra)

1, Chính sách thắt chặt tín dụng (tiền tệ thắt chặt) để giảm lạm phát đẩy lãi suất lên cao. Đi vay với lãi suất cao hơn, doanh nghiệp cắt giảm nhu cầu đầu tư mới máy móc, thiết bị, tiêu dùng của hộ gia đình giảm, hàng tồn kho tăng. Đến lượt doanh nghiệp cũng phải thu hẹp sản xuất, sa thải nhân viên vì vậy dẫn đến thất nghiệp tăng, tốc độ tăng trưởng thấp đi. Bởi vậy, trong ngắn hạn, có một sự đánh đối giữa thất nghiệp và lạm phát.

Ngược lại, với góc nhìn thiên về tổng cung, một số chuyên gia kinh tế, trong đó có ông Bùi Kiến Thành nhận định chi phí vay vốn cao là nguyên nhân của tình trạng lạm phát thời điểm đó, điều mà ông gọi là tình trạng đình lạm, vì vậy họ khuyến nghị chính phủ bằng cách nào đó phải giảm lãi suất cho vay

Lạm phát Việt Nam thuộc hàng cao nhất Châu Á, nên chính sách tiền tệ, thậm chí tài khóa thắt chặt là vô cùng cần thiết và đúng đắn để ổn định kinh tế vĩ mô. Tất nhiên, khi lạm phát bắt đầu hạ nhiệt thì NHTW nên cân nhắc nới lỏng chính sách để kéo lãi suất xuống. Công việc này phải được tiến hành thận trọng, chứ không vì thương hay vì DN kêu than, kêu khổ, nếu không lạm phát sẽ dễ bùng nổ trở lại.

Các yếu tố như sụt giảm đầu tư thêm và mở rộng sản xuất, sức mua kém, hàng tồn kho tăng đều thuộc tổng cầu. Cho thấy, chính sách tiền tệ thắt chặt để kiềm chế lạm phát phát huy tác dụng. NHTW nên đưa ra thông điệp chính sách rõ ràng - lãi suất sẽ điều chỉnh theo đà giảm của lạm phát và cam kết hành động theo lộ trình để tạo lập niềm tin, điều chỉnh kỳ vọng của người tiêu dùng và DN.

Giảm lãi xuất thôi chưa đủ. NHTW và Chính phủ cần phải minh định chính sách để vãn hồi niềm tin thị trường, giảm độ bất định kinh tế vĩ mô, bởi vì rủi ro kinh tế vĩ mô làm xói mòn kỳ vọng lợi nhuận của DN.

2,  Chính sách tiền tệ không gánh hết lỗi gây lạm phát - ông Bùi Kiến Thành

http://bee.net.vn/channel/4542/201109/Chinh-sach-tien-te-khongganh-het-loi-gay-lam-phat-1812023/

Lạm phát thấp thỏm quay trở lại, vì thế việc "in tiền, bơm tiền" lúc này quả là chuyện lạ, trừ khi chính phủ buộc phải cắt giảm đầu tư công. Hay như chưa kể các NHTM đang thừa tiền gửi, không dám cho DN vay vì ngại thêm nợ xấu, vậy NHNN cho họ vay thêm làm gì. Ông cũng nhầm chức năng thu thuế cho ngân sách của bộ Tài chính và chức năng in tiền và kiểm soát lạm phát của NHNN.

Tôi nghĩ rằng Chính phủ và NHNN cần quyết định nên giảm lạm phát hay cứu DN. Nếu cứu DN thì hy sinh lạm phát, cho nó quay lại "đỉnh cao châu Á" năm trước, và ngược lại. Dù hơi sốc và đau đớn vô cùng khi dùng các biện pháp cắt kỳ vọng lạm phát, nhưng không thể tránh khỏi trong 1, 2 năm tới (cùng có thể ngắn hoặc dài hơn); trong thời gian khó khăn này, Chính phủ còn cần phải thực thi chính sách phúc lợi dành cho người thất nghiệp. Sau khi đã chọn một mục tiêu rồi thi công khai, minh bạch để khôi phục lòng tin, giảm độ bất định và rủi ro chính sách vĩ mô, DN và hộ gia đình sẽ chi tiêu, đầu tư và sản xuất trở lại, một khi lạm phát trở về mức thấp, hợp lý.

Còn nếu muốn cả hai, tức cắt giảm lạm phát và vẫn cứu DN thì chỉ còn cách giải pháp "bơm và hút tiền" như trên. Tuy nhiên, giải pháp này chỉ đạt được mức tăng trưởng thấp khi chi tiêu công giảm mạnh nhường chỗ cho chi tiêu gia đình và đầu tư tư nhân.

Cuộc tranh luận giữa TS Alan và giới bất động sản Hà Nội (Viết comments trên một blog ưa thích)

Thực chất đây là cuộc tranh luận mối quan hệ giữa nhà nước và thị trường. Về quan điểm cá nhân, tôi rất thích nội dung bài phân tích của tác giả Minh Tuấn trên trang CafeF (không bàn đến văn phong). Nếu như TS Alan Phan chỉ nhìn nhận nền kinh tế phải chập mất mát, chấp nhận phá sản bớt DN yếu kém vì nếu không giải cứu thì thị trường BĐS phục hồi chỉ sau 4-5 năm (!?), tức là ông tin vào tư tưởng thị trường tự do.

Tuy nhiên, gốc rễ của vấn đề nằm ở chỗ thị trường luôn không hoàn hảo. Lấy ví dụ, thẩm định BĐS gian dối khi ngân hàng xét duyệt cho vay phát triển dự án, doanh nghiệp sử dụng vốn vay sai mục đích và đồn bẫy tài chính lớn ... và do đó cần đến sự can thiệp của nhà nước vào thị trường tài chính và BĐS (có tầm ảnh hưởng lớn trong nền kinh tế) bằng những luật lệ, quy định mà theo tác giả Minh Tuấn "Hãy đặt lên bàn cả gói cứu trợ lẫn hệ thống quy định mới và nói với giới ngân hàng: Hoặc anh lấy cả hai, hoặc anh chẳng có gì cả".

Trên thực tế, chẳng có quốc gia nào chấp nhận để thị trường tự điều tiết cả bởi những khiếm khuyết kể trên cũng bởi một phần cái giá quá đắt của nó là doanh nghiệp phá sản, thất nghiệp gia tăng, xã hội bất ổn, một phần chẳng chính quyền nào muốn bị mang tiếng yếu kém trong điều hành nền kinh tế, mất tín nhiệm từ dân chúng và do đó hủy hoại tương lai chính trị của nó. Các nước tìm mọi cách để can thiệp giải cứu nền kinh tế đang khủng hoảng như in tiền mua nợ xấu, mua tài sản đảm bảo hay tăng chi tiêu công (liều lượng và thời hạn bao nhiêu tùy thuộc vào lạm phát mục tiêu, ngân sách). Tuy vậy, sự can thiệp quá sâu của chính phủ nhiều khi lấn át cơ chế thị trường cũng gây ra phiền toái.

Quan điểm của TS Alan Phan cũng đáng được lắng nghe, khi ông khuyên "để chúng chết đi" “nên để thị trường bất động sản rơi tự do” vì ông nhìn thấy được sự không minh bạch trong quản lý điều hành nền kinh tế quốc dân. Ông lo ngại rót 30.000 tỷ đồng chỉ cứu được một số đối tượng, địa ốc có thể cầm máu nhưng vết thương khó lành. Hơn nữa, thị trường điều tiết giảm giá nhà xuống thấp, và chi phí đầu vào khác cũng giảm theo như lương, lãi suất sẽ kích hoạt cho một chu kỳ kinh tế mới.

Cải cách quyền sở hữu đất?

Bất chấp những ý kiến, góp ý đề nghị quy định đa sở hữu về đất đai, tức có sở hữu tư nhân, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 vẫn đề nghị giữ quy định sở hữu toàn dân trong dự thảo đã trình tại đầu kỳ họp của Quốc hội nước ta (đang diễn ra). Trong khi đó, hội nghị trung ương 3 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 18 dự kiến tập trung thảo luận và ban hành nghị quyết cải cách kinh tế trong một thập kỷ tới. Một trong những quyết sách được cho là "chưa có tiền lệ" này là cải cách ruộng đất nông thôn, theo đó nông dân được thừa nhận quyền sở hữu đất đai, bình đẳng với người dân thành thị.

Nhu cầu cải cách quyền sở hữu đất ở nước ta đặc biệt cấp thiết, quan trọng vì liên quan đến nhiều vấn đề như định giá đất nông nghiệp. Quy định hiện hành về đất đai đã gây ra sự khiếu kiện, bất bình trong dân chúng, và sự gia tăng bất bình đẳng thu nhập cũng ngày một nghiêm trọng. Dự thảo Hiến pháp sửa đổi đã được đưa ra thảo luận và sẽ được Quốc hội nước ta thông qua vẫn quy định sở hữu toàn dân về đất đai do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và người nông dân được giao quyền sử dụng. Như vậy, Nhà nước sẽ có quyền ra quyết định hành chính để thu lại quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất để giao cho các tổ chức, doanh nghiệp sử dụng cho mục đích kinh tế của chúng. Giá đền bù cho nông dân sẽ dựa vào khung giá đất được ấn định sẵn, thường được cho là giá "sát theo giá thị trường", nhưng khi chuyển giao cho chủ đầu tư dự án thì giá đất tăng gấp nhiều lần, một phần khoảng chệnh lệch đó được nộp vào ngân sách, một phần rơi vào túi doanh nghiệp do mua đất với giá rẻ...Hoặc trường hợp tự thương lượng giá đền bù với chủ đầu tư có nhu cầu chuyển nhượng quyền sử dụng đất, tức không qua Nhà nước, thì người nông dân vẫn chịu thiệt thòi hơn vì thiếu thông tin, thông tin không minh bạch; lấy ví dụ thông tin về quy hoạch đô thị, quy hoạch hạ tầng giao thông, tiềm năng kinh tế của khu đất.

Người dân có quyền sở hữu đất thì họ sẽ có tiếng nói trọng lượng và có lợi hơn khi thỏa thuận đền bù để nhường đất lại cho phát triển công nghiệp và đô thị. Việc này rất quan trọng bởi lẻ đất đai là tư liệu sản xuất chính yếu của người nông dân, việc thu hồi đất buộc họ phải chuyển đổi nghề sang phi nông nghiệp. Trừ thanh niên trai tráng còn đủ sức khoẻ để tìm việc làm mới, đáp ứng yêu cầu tuyển dụng trên thị trường lao động, đối với đa phần người già, trung niên, việc chuyển đổi sẽ rất khó khăn, thậm chí bất khả thi do tuổi tác, do hạn chế về trình độ học vấn, kỹ năng và sức khoẻ không đảm bảo. Vì lẻ đó, định giá đất khi tiến hành đền bù cần tính đến sự bất trắc kế sinh nhai của nông dân, bên cạnh giá trị vô hình và hữu hình khác (việc tính toán rất phức tạp, nhưng không phải không thực hiện được).

Nếu sắp tới đây nông dân Trung Quốc được công nhận quyền sở hữu đất đai (đất nông nghiệp) thì nước này thực sự bắt đầu một cuộc cải cách sâu rộng nữa kể từ những năm cuối thập niên 70. Nghĩa là người dân được mua bán, cho thuê, chuyển nhượng, cầm cố, và nhiều lợi ích khác, chẳng hạn như tích tụ ruộng đất để sản xuất nông nghiệp quy mô lớn. Nhưng có ý nghĩa hơn hết là họ được mặc cả về giá đền bù trên cơ sở tính giá "thuận mua, vừa bán" (giá sẵn lòng chấp nhận) với những ai dự định phát triển dự án kinh doanh trên mãnh đất của họ (ở Mỹ thì luật quy định phải đem ra tòa án để ra phán quyết giá tài sản và các bên được phép mời chuyên gia định giá để đảm bảo giá công bằng, hài hòa lợi ích các bên).*

Nước mình làm được như vậy, miếng bánh địa tô sẽ được chia lại theo cách công bằng hơn, có lợi hơn cho nông dân, chứ không như hiện nay Nhà nước có thể thu hồi quyền sử dụng đất đã giao cho nông dân và áp giá đền bù mà người nông dân nhận được lợi ích rất nhỏ so với chủ đầu tư dự án và chính quyền địa phương. Thành quả tăng trưởng kinh tế sẽ được lan tỏa rộng rãi. Nó cũng sẽ giúp giảm bớt khoảng cách thu nhập giữa thành thị-nông thôn, giữa các tầng lớp dân cư ở những nơi đang trong quá trình đô thị hóa, công nghiệp nghiệp khắp cả nước.
* Tham khảo bài "Lạm bàn về cách tính giá tài sản và giá đất" của Tô Văn Trường

[UPDATE] Hiến pháp đã được thông qua với tỷ lệ tán thành rất cao 97,59%.